Ruim tien jaar doe ik nu aan macrofotografie. En ruim tien jaar fotografeer ik daarbij met een balhoofd. Toen ik ooit mijn eerste 2e hands manfrotto statief aanschafte via marktplaats werd die geleverd met een 3 weg statiefkop. Groot, lomp, 3 forse hendels die je net iets te stevig aan moest draaien voor ze echt vast zaten en meerdere keren zakte hij er dan toch nog door en klapte mijn camera naar beneden... je hoort het misschien al, ik was er vrij snel klaar mee. Een balhoofdje is lekker compact, licht, je hoeft eigenlijk maar 1 en maximaal 2 knoppen te bedienen. Het werkt snel en ik ben tevreden.
1 groot nadeel heb ik wel altijd al last van gehad bij een balhoofd: je maakt je compositie: draait hem vast, laat je camera los om trilling te voorkomen tijdens de opname en daarmee zakt je camera wat omlaag door het gewicht. Hoeveel je camera door zakt hangt af van het gewicht natuurlijk en van je balhoofd zelf, maar elk balhoofd dat ik in de loop van de tijd gebruikt had (toegegeven, ik was altijd te gierig om een budget van 500+ euro beschikbaar te stellen) dit probleem. Je leert er mee leven en op anticiperen, je maakt een inschatting van hoeveel je camera zakt, compenseert dat door hem iets te hoog vast te zetten en hij zakt vervolgens (ongeveer) naar de gewenste hoek door.. beland je te laag of te hoog? Losdraaien en iets hoger of lager vastzetten. Op die manier heb ik tot nog toe prima kunnen werken en het is nog steeds vele malen beter dan een lomp 3-weg hoofd die ook doorzakt en nog veel trager in de bediening is en die bovendien vooral laag bij de grond ook gewoon echt in de weg gaat zitten.
En toen kwam de laowa 25mm 2,5-5x vergroting in de tas terecht. En merkte ik dat ik de abstractie van een extreme vergroting ontzettend leuk vind om mee te spelen. En dat die lens wel erg vaak op de camera zat. En dat het doorzak probleem van een balhoofdje 5x uitvergroot word. En nog steeds werkt de compensatie techniek wel, maar de pijn werd toch wat beter voelbaar doordat een beetje verzakken ongeveer je volledige onderwerp weer totaal uit beeld laat verdwijnen, in plaats van dat de ruimte tussen je onderwerp en de rand ietsjes verkleind of vergroot. Dus ben ik me eens in gaan lezen in grotere, zwaardere balhoofden. Je zou toch zeggen dat een balhoofd van 500 of meer euro dit probleem zou moeten kunnen tackelen door de grotere bal. Ik kwam via een geweldige review op de induro bhl3 uit. Volgens het artikel zakt dit balhoofd echt bijna niet meer door als je hem volledig vast zet, mits de kop al praktisch vast staat. En zoekend naar dit balhoofd kwam ik terecht bij FotoVideoRetail, omdat dit balhoofd niet zo maar in de winkels ligt. Hij blijkt niet leverbaar, maar dankzij een mooi aanbod mocht ik eens een vergelijking doen tussen het balhoofd en datgene wt mij aangeraden werd als nog beter alternatief. Een geared head. En ik moet zeggen dat sinds ik ooit een 3-weg kopje heb gehad en daarna overgestapt was op een balhoofd ik niet bepaald de behoefte had om terug te gaan naar 3 knoppen. Maar dat was jaren geleden en een 3-weg kop is toch wat anders dan een geared head, dus het werd hoog tijd dit concept dan toch maar eens aan de tand te proeven, nu ook mijn eisen aan een statiefkop verschoven waren door de extreme macro.
Eigenwijs als ik was begon ik direct enthousiast met het testen van het zware balhoofd. Eerst maar eens flink wat gewicht er op. Scherpstelslede, fullframe body en maar even mijn sigma 150mm macro, niet de lichtste lens. Middenkolom even horizontaal en schuin naar beneden fotograferen, de ideale omstandigheden waarin mijn oude balhoofdje het gewicht echt niet hield. Zoals verwacht had het balhoofd geen enkele moeite met het gewicht en ik geloof direct dat je er een 500mm 4.0 op zou kunnen houden. Dus de robuustheid van een stevige kogel is een absolute pro ten opzichte van goedkopere balhoofden. Door naar de kern: het doorzakken. Het idee is dat je hem bijna vast draait, dan je compositie maakt en hem dan echt locked. Bij het locken treed bij de induro dan amper meer verandering op in je compositie. Het ligt vast aan mij en hoe ik hem bedien, maar voor mij werkte de praktijk zo... of ik had hem nog te los bij het bepalen van mijn compositie en bij vastdraaien veranderd de compositie nog steeds... of ik had hem al zo vast zitten dat ik mijn compositie niet meer kon wijzigen. Er moet dus een stand zijn waarin je nog wel je compositie aan kan passen en hij niet meer veel veranderd bij het echt vast zitten, maar ik kon hem niet vinden, tenzij je echt veel kracht moet zetten om nog je compositie aan te passen. Voor mijn gevoel ging ik er concreet eigenlijk maar op 1 vlak vooruit, het zwaardere balhoofd geeft absoluut meer draagkracht en robuustheid dan mijn goedkope balhoofdje, maar ik had niet het idee dat de nauwkeurigheid en het bedieningsgemak nou ongelofelijk veel beter was.
En zo moest ik dan toch echt een geared head eens een serieuze kans geven. Het concept werkt echt anders. Je hebt niet de vrije hand waarin je je compisitie bepaald en vervolgens schroef je iets vast, nee, hij staat standaard vast en door aan een knop te draaien verander je langzaam je compositie. Dit betekent dat het hele doorzak probleem simpelweg niet bestaat. Door te draaien verander je subtiel je compositie. Wil je toch een grote stap maken en niet een knop 10x ronddraaien dan kun je met een extra knop hem wel helemaal ontgrendelen en dan kun je gewoon een grote stap maken. Toch had ik op veel fora gelezen over de verschillen en maar weinig mensen lieten zich positief uit over het hele concept. Het merendeel van de macrofotografen lijkt toch echt bij een balhoofd te zweren en de aanhangers van een geared head vind je vooral in de landschaps- en architectuurfotografie hoek. Waar ik het meest sceptisch over was is hoe de kop zich in horizontale stand gedraagd, want ik werk bijna altijd vlak boven de grond met een horizontale middenzuil en de kop ik logischerwijs ontworpen om in een verticale stand gebruikt te worden. Maar wat bleek? Met wat oefenen en wennen bleek voor mij de kop prima bruikbaar in horizontale stand en ik kon 1 van de 3 assen perfect gebruiken om de hoogte van mijn camera nauwkeurig bij te stellen en een van de assen was goed bruikbaar om van links naar rechts te draaien, al is daarin de draaihoek dan beperkt. Moet je echt helemaal van links naar rechts draaien dan komt er een moment dat je je poten moet verzetten. Maar een alternatief voor macrofotografie dicht bij de grond met een geared head is er ook, door simpelweg je middenkolom op de kop te hangen in plaats van horizontaal. Dan zijn de assen van de driewegkop weer zoals ze ontworpen zijn en kun je goed van links naar rechts draaien, de horizon kantelen en omhoog en omlaag heb je een ruim bereik. De enige kanttekening hierbij is dat de poten van je statief wel in de weg gaan zitten en de knoppen niet altijd optimaal bereikbaar zijn.
Is een geared head daarmee de perfecte oplossing? Ook daarbij zal ik wel wat kanttekeningen moeten plaatsen. De eerste belangrijke kanttekening bij dit hele verhaal is dat ik zowel bij mijn macrolens als bij mijn laowa 25mm een statiefgondel heb, dit is een absoluut vereiste als je ontspannen met de driewegkop wilt werken. Gelukkig heeft bijna elke (langere) macrolens de mogelijkheid om een statiefgondel er bij te gebruiken. Daarnaast merk je dat als je met een fors gewicht op de kop zo wilt draaien dat je het hele gewicht optilt dat het dan wel ietsje schokkerig word. Niet dat dat een groot probleem is, want als je iets te ver naar boven bent geschokt kun je hem prima weer heel gecontroleerd naar beneden draaien. De grote uitdaging van deze kop is natuurlijk dat je veel knoppen moet bedienen en dat kost gewoon wat meer tijd. Daarnaast vind ik de knop waarmee je hem volledig los zet op 1 as niet heel fijn werken, dat gaat best zwaar en het knopje is niet heel prettig aan je vingers, gelukkig heb ik die weinig nodig.
Conclusie
Voor extreme nauwkeurigheid in de compositie, voornamelijk op 5x vergroting blijkt voor mij ook een zwaar balhoofd niet echt aan mijn verwachtingen te voldoen. Het doorzakken nadat je je compositie hebt bepaald blijft een dingetje. Dit doorzak probleem is echt een issue dat echt is opgelost in een geared head. Voor dit doorzak probleem krijg je wel terug dat je meer knoppen hebt, dus je bediening word absoluut trager en minder handig. Wil je dus gebruikersgemak en is nauwkeurigheid niet echt een belangrijk punt? Dan is een balhoofd je beste keuze. Is nauwkeurigheid key en ben je bereidt daarvoor wat snelheid en gebruikersgemak op te offeren? Dan is een geared head een absolute aanrader. Voor extreme macro zou ik zeggen, je werkt toch al met een scherpstelslede en het gaat je toch al niet lukken om snel te werken, op 5x vergroting is maar 1 ding sleutel en dat is nauwkeurigheid. Daar past wat mij betreft de Benro GD3WH perfect bij. En ik gebruik hem nu ook standaard voor al mijn macro fotografie en merk daarin ook echt een voordeel in het nauwkeurig samenstellen van je compositie. Wat mij betreft is het een echte aanrader!